زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

ابن حنا




تاجُ‌الدّینِ بْنِ حِنّاء، محمد بن محمد، مشهور به ابن‌حنا و ملقب به‌ صاحب (۶۴۰- ۷۰۷ق/۱۲۴۲- ۱۳۰۷م) بود. وی از وزیران وقت بود.


۱ - معرفی


او از میان خاندانی از رؤسای دولت ممالیک برخاست و جدش بهاء‌الدین ابن‌حنا و جد مادری‌اش شرف‌الدین صاعد فائزی، خود از وزیران وقت بودند. تاج‌الدین از بزرگانی همچون سبط سلفی، شرف مرسی، ابن‌ عبدالدائم و ابن‌ ابی‌یسر حدیث شنید.
[۱] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۲] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۱۷، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.    
[۳] ابن‌ تغری بردی، یوسف‌ بن‌ تغری‌، النجوم، ج۸، ص۲۲۹.    
[۴] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۷۶، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.


۲ - وزیری تاج‌الدین


وی در صفر ۶۹۳، در اوایل حکومت ملک ناصر محمد بن قلاوون به صلاح دید سلطان و دیگر امیران پس از ابن‌ سلعوس به وزارت رسید.
[۵] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
[۶] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۲۷۷.    
تاج‌الدین شوکت و اقتدار بسیار کسب کرد، چندان‌که چون از کار برکنار شد، جانشینش صاحب فخرالدین ابن‌ خلیلی تا از او کسب اجازه نکرد، بـه کار وزارت نپرداخت.
[۷] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۸] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
[۹] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۹، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    


۳ - خصوصیات


وی با همۀ ارجمندی مقام، مردی فروتن بود و علاوه بر وجاهت ظاهری، به خوش اخلاقی و دینداری شهرت داشت. گویند: همواره روزه‌دار بود و در حق فقرا و کودکان بخشش‌ها می‌کرد.
[۱۰] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۱۱] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
[۱۲] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۹، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
[۱۳] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۷۶، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.


۴ - کارهای تاج‌الدین


از کارهای مشهور او یکی آن‌ است که آثار باقی‌مانده از حضرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را به قیمت ۶۰ هزار درهم‌ خریداری کرد و سپس برای نگهداری از آن‌ها مکانی را که به خود او منسوب شد، بنا، و بـاغ مشهور معشـوق را وقف آن کرد.
[۱۴] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۱۵] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
[۱۶] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
[۱۷] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    
صفدی که خود از این آثار دیدن کرده، فهرست آن‌ها را چنین آورده است: یک قطعه پوست بز، تکه‌ای از یک عصا، قاشقی از نقره، تکه‌ای از یک بشقاب، و یک درفش (مخصف). وی سپس می‌افزاید «که چشمانش از دیدن آن‌ها نورانی شد».
[۱۸] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
[۱۹] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    

تاج‌الدین‌ به‌ تعمیر بناهای مذهبی (مثلاً مسجد جامع دیرالطین) نیز همت گماشت.
[۲۰] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
این اقدام او را سراج وراق در ابیاتی ستوده است.
[۲۱] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۵، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.

به روایت ابن‌ فضل الله عمری، بنـا بر وقف‌نامه‌ای از تاج‌الدین، در جوار قبر او مکتب خانه‌ای برای ایتام دایر گردیده بود که شاگردان مکتب‌خانه هرگاه لوحه‌های کتابت خود را پاک می‌کردند و می‌شستند، آب آن را برگور تاج الدین می‌ریختند.
[۲۲] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
[۲۳] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۲۴] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
[۲۵] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    

گویند که او در جنگ‌هایی نیز شرکت داشته است.
[۲۶] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۳، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
وی در ۶۸۰ق هنگامی که از نبرد حمص باز می‌گشت، مورد ستایش ابن‌ دانیال قرار گرفت. (
[۲۷] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۷، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
که ۶‌بیت از قصیده را آورده است)

۵ - ارج نهادن به شعر و شاعران


وی شاعران را بسیار ارج می‌نهاد و با سراج وراق مراوده داشت.
[۲۸] ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۷- ۲۵۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
[۲۹] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۵.    
ابن حجر که شعر او را نیکو وصف کرده است، اشاره می‌کند که وی دیوان شعری نیز داشته است.
[۳۰] ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
اشعاری که اینک از مجموعۀ آثار او به جای مانده، بیشتر اشعار مناسبتی و آمیخته با شوخی و هزل است که گاه خالی از لطافت هم نیست. اما آنچه‌ بیش از همه‌ موجب شهرت او شده، موشحی است که بیش‌تر در مصر رواج داشت و ۵ بنـد از آن را‌ صفدی
[۳۱] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۶.    
نقل کرده است. وی همچنین قصیدۀ معروفی در ستایش پروردگار داشته که ۵ بیت از آن در منابع آمده است.
[۳۲] عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    


۶ - فهرست منابع


(۱) ابن‌ تغری بردی، یوسف‌ بن‌ تغری‌، النجوم.
(۲) ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
(۳) ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
(۴) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
(۵) عینی، محمود، عقد‌الجمان، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.

۷ - پانویس

 
۱. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۲. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۱۷، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.    
۳. ↑ ابن‌ تغری بردی، یوسف‌ بن‌ تغری‌، النجوم، ج۸، ص۲۲۹.    
۴. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۷۶، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
۵. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۶. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۲۷۷.    
۷. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۸. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۹، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۱۰. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۱۱. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
۱۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۹، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۱۳. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۷۶، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
۱۴. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۱۵. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
۱۶. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۱۷. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    
۱۸. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
۱۹. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۲۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۲۱. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۵، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
۲۲. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۴.    
۲۳. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۲۴. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۲۵. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    
۲۶. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۳، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
۲۷. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۲۲۷، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
۲۸. ↑ ابن ‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۵۷- ۲۵۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.    
۲۹. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۵.    
۳۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، ج۵، ص۴۶۸، حیدرآباد‌دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.    
۳۱. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۶.    
۳۲. ↑ عینی، محمود، عقد‌الجمان، ج۱، ص۴۹۶.    


۸ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تاج الدین بن حناء»، شماره۵۶۵۸.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.